آستروسیتوما نوعی رشد سلولی است که از مغز یا نخاع شروع می شود. این رشد که به عنوان تومور شناخته می شود، از سلول هایی به نام آستروسیت ها سرچشمه می گیرد که سلول های عصبی مغز و نخاع را پشتیبانی و به هم متصل می کنند.
علائم آستروسیتوما بسته به محل تومور متفاوت است. در مغز می تواند باعث تغییرات شخصیتی، تشنج، سردرد و حالت تهوع شود. نخاع نیز باعث ضعف و آسیب در ناحیه آسیب دیده می شود.
برخی از آستروسیتوم ها آهسته رشد می کنند و غیر سرطانی هستند که به آنها آستروسیتومای خوش خیم می گویند. برخی دیگر به سرعت رشد می کنند و به عنوان سرطان مغز شناخته می شوند که در واقع آستروسیتومای بدخیم هستند. در ادامه این مقاله برای تمامی موارد مربوط به این بیماری و درمان تومور مغزی آستروسیتوما ما صحبت خواهیم کرد
آستروسیتوم چیست؟
آستروسیتوما شایع ترین نوع سرطان است که از آستروسیت ها، سلول های ستاره ای شکل که در مغز و نخاع یافت می شوند، منشاء می گیرد. این تومورها بر اساس سرعت رشد و محل آنها به چهار درجه طبقه بندی می شوند. آستروسیتومای درجه 1، مانند آستروسیتومای پیلوسیتیک، تومورهایی با رشد آهسته هستند که معمولاً به خارج از محل اصلی خود گسترش نمی یابند و در کودکان و نوجوانان شایع تر است.
آستروسیتومای درجه دو که به آستروسیتومای منتشر معروف است، به کندی رشد می کند و مرزهای مشخصی ندارد و معمولاً بزرگسالان بین 20 تا 40 سالگی را تحت تأثیر قرار می دهد. یک نوع تهاجمی از آستروسیتومای درجه 4، گلیوبلاستوما، به سرعت در حال رشد است و تمایل به گسترش به سایر قسمتهای بدن دارد و معمولاً مردان بین 50 تا 80 سال را مبتلا میکند.
عواملی که باعث می شوند تومور آستروسیتوما خواهد بود
عوامل موثر بر رشد تومور آستروسیتوما هنوز به عنوان تحقیقات علمی در حال بررسی هستند که شامل موارد زیر است:
عوامل ژنتیکی: جهش های ژنتیکی به ویژه در ژن هایی مانند TP53، IDH1، IDH2 و ATRX نقش کلیدی در رشد کنترل نشده سلول ها و تومورزایی دارند. این جهش ها عملکردهای ضروری سلولی مانند تعمیر DNA و تنظیم متابولیک را مختل می کنند و باعث پیشرفت تومور در درجات مختلف آستروسیتوم می شوند.
عوامل محیطی: در حالی که بیشتر آستروسیتوم ها به صورت پراکنده ایجاد می شوند، قرار گرفتن در معرض عناصر محیطی خاص مانند پرتوهای یونیزان، مواد شیمیایی خاص (مانند آفت کش ها، حلال های صنعتی) و میدان های الکترومغناطیسی خطر تومور را افزایش می دهند. مطالعات نشان داده است که بین این عوامل و افزایش حساسیت به ایجاد تومورهای آستروسیتوما رابطه وجود دارد.
سندرم های ارثی: به ندرت، آستروسیتوم می تواند در سندرم های ارثی مانند نوروفیبروماتوز نوع 1 (NF1) یا کمپلکس توبروس اسکلروزیس (TSC) رخ دهد.
مسیرهای مولکولی: اختلال در مسیرهای سیگنالینگ خاص حاکم بر رشد، بقا و متابولیسم سلولی در آستروسیتوما نقش دارد. اختلال در این مسیرها باعث شروع و پیشرفت تومور می شود.
عوامل میکرو محیطی: ریز محیط تومور شامل سلول های ایمنی، رگ های خونی و اجزای ماتریکس خارج سلولی است که به طور قابل توجهی بر رشد تومور آستروسیتوما تأثیر می گذارد. انحراف در این ریزمحیط می تواند رشد و تهاجم تومور را تقویت کند و نقش مهمی در پیشرفت تومور از طریق فرآیندهایی مانند رگ زایی بازی کند – جایی که سلول های تومور رگ های خونی را برای رشد به کار می گیرند.
توزیع تومورهای آستروسیتوما
در واقع، توزیع تومورهای آستروسیتوما در درجات مختلف متفاوت است:
- درجه 1: تقریباً 2٪ از کل تومورهای مغزی را تشکیل می دهد.
- آستروسیتوم درجه 2: 2 تا 5 درصد از تومورهای مغزی را تشکیل می دهد.
- درجه 3: حدود 4 درصد از تمام تومورهای مغزی.
- تومور آستروسیتوما (گلیوبلاستوما) درجه 4: بخش قابل توجهی را نشان می دهد و 24 درصد از کل تومورهای مغزی را تشکیل می دهد.
البته در میان بزرگسالان، گلیوبلاستوما (آستروسیتوم درجه 4) شایع ترین نوع سرطان مغز است.
علائم تومور آستروسیتوما
تظاهرات علائم آستروسیتوما به محل و اندازه تومور بستگی دارد که شامل طیف گسترده ای از علائم است:
– سردردهای مداوم
– حالت تهوع
– تغییر در بینایی
– ضعف، عدم هماهنگی و مشکلات تعادل
– تشنج
– اختلالات شناختی
البته تشخیص آستروسیتوما بیش از علائم نیاز دارد. برای تشخیص دقیق نیاز به مشاوره آنلاین با متخصص مغز و اعصاب است.
عوارض توموری آستروسیتوما
تاثیر آستروسیتوما بر بیماران متفاوت است، با برخی مشکلات حرکتی، اختلالات شناختی، چالشهای مدرسه همراه است و در واقع آستروسیتوما در کودکان منجر به عوارض مختلفی هم از خود تومور و هم از طریق درمان آن میشود.
عوارض احتمالی تومور آستروسیتوما شامل آسیب به مغز یا سیستم عصبی است که بر هماهنگی، قدرت عضلانی، گفتار یا بینایی، تشنج، مشکلات پس از جراحی مانند عفونت یا خونریزی، تاخیر در رشد و تکامل، مشکلات یادگیری، و عفونت یا خونریزی ناشی از شیمی درمانی تاثیر می گذارد. یکی از دیگر عوارض آن است.
پیامدهای درازمدت برای کودکانی که برای آستروسیتومای درجه پایین درمان میشوند معمولاً آنقدر شدید نیستند. با این حال، برخی از بیماران ممکن است عوارض عصبی و مشکلات یادگیری را تجربه کنند که نیاز به حمایت و برنامه های پیگیری بیشتری دارد.
بیشتر بدانید: آیا تومور کارسینوئید کشنده است؟
انواع تومورهای آستروسیتوما
تومورهای آستروسیتوما بر اساس سیستم طبقه بندی سازمان بهداشت جهانی (WHO) از درجه 1 (کمترین تهاجمی) تا درجه 4 (تهاجمی ترین) طبقه بندی می شوند که با ویژگی های میکروسکوپی آنها تعیین می شود:
آستروسیتوم درجه 1:
آنها معمولا غیر تهاجمی هستند و از بافت اطراف قابل تشخیص نیستند، اگرچه می توانند به اندازه های قابل توجهی رشد کنند. شایع ترین نوع آستروسیتوم پیلوسیتیک است که معمولا در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان جوان رخ می دهد.
تومور مغزی آستروسیتومای درجه 2
این تومورها که به عنوان آستروسیتومای با درجه پایین یا منتشر شناخته می شوند، به ساختارهای مجاور حمله می کنند و مرزهای آنها را در تصویربرداری نامشخص می کنند. آستروسیتومای درجه 2 به کندی پیشرفت می کند و در بزرگسالان 20 تا 40 ساله شایع تر است.
آستروسیتوم درجه 3:
تومورهای درجه 3 که آستروسیتومای آناپلاستیک یا بدخیم نامیده می شوند، سریعتر از تومورهای درجه 2 رشد می کنند و درمان آنها چالش برانگیزتر است. آنها معمولاً در بزرگسالان بین 30 تا 50 سال تشخیص داده می شوند.
آستروسیتوم درجه 4:
آستروسیتوم درجه 4 که به نام گلیوبلاستوما یا گلیوبلاستو مولتی فرم (GBM) نیز شناخته می شود، به سرعت رشد می کند و به بافت های اطراف حمله می کند و این نوع در مردان 50 تا 80 ساله بیشتر دیده می شود. گلیوبلاستوما مولتی فرم (GBM) یک زیرگروه خاص از آستروسیتومای درجه 4 است که به دلیل ماهیت تهاجمی آن شناخته شده است.
عوامل خطر تومور آستروسیتوم
افراد با سابقه خانوادگی بیماری های ژنتیکی خاص ممکن است در معرض خطر ابتلا به آستروسیتوما باشند. این اختلالات ناشی از تغییرات ژنتیکی است که از والدین منتقل می شود. خطر ابتلا به آستروسیتوما نیز با افزایش سن و قرار گرفتن قبلی در معرض اشعه، مانند پرتودرمانی برای بیماری دیگر، افزایش می یابد. البته این تومور در مردان بیشتر دیده می شود.
نحوه تشخیص تومور آستروسیتوما
پزشکان فرآیند تشخیص آستروسیتوم را با یک معاینه فیزیکی کامل با تمرکز بر رفلکس های تاندون و ارزیابی کلی علائم آغاز می کنند. ارزیابی های بعدی شامل معاینه چشم و ارزیابی های شناختی برای اندازه گیری دقت ذهنی و عملکرد عصبی است. تحقیقات تخصصی نیز برای تعیین محل و اندازه دقیق تومور انجام می شود.
تشدید مغناطیسی هسته ای (NMR): این تکنیک تصویربرداری غیر تهاجمی از میدان های مغناطیسی برای ایجاد ساختارهای داخلی دقیق بدن بدون قرار گرفتن در معرض تشعشع استفاده می کند. می توان از عوامل کنتراست برای بهبود بهتر تصویر استفاده کرد و آن را به ابزاری ارزشمند برای ارزیابی تومورهای مغزی تبدیل کرد.
توموگرافی کامپیوتری (CT): این روش تشخیصی با استفاده از پرتوهای یونیزان تصاویر سه بعدی دقیقی ایجاد می کند و امکان تجسم دقیق اندام را فراهم می کند.
بیوپسی: برای تعیین ماهیت و شدت تومور استفاده می شود. بیوپسی شامل تجزیه و تحلیل نمونه های بافتی از توده است. در مورد آستروسیتوما، بیوپسی اغلب در طول سی تی اسکن برای اطمینان از نمونه برداری و تشخیص دقیق انجام می شود.
درمان تومور مغزی آستروسیتوما
هر طرح درمانی برای نوع و درجه خاصی از آستروسیتوم طراحی شده است و بر رویکرد چند رشته ای برای بهینه سازی نتایج و کیفیت زندگی بیمار تاکید دارد. درمان تومور مغزی آستروسیتوما شامل موارد زیر است:
آستروسیتوم پیلوسیتیک:
جراحی: برداشتن تومور با امکان تکرار عمل در صورت رشد مجدد.
پرتودرمانی: اگر بدون پرتودرمانی قبلی به طور کامل برداشته نشود یا دوباره رشد کند، پس از جراحی در نظر گرفته می شود.
مانیتورینگ فعال: اسکن MRI مداوم پس از جراحی برای نظارت مستمر تومور.
آستروسیتومای منتشر یا نفوذی (درجه 2):
جراحی: برداشتن جزئی یا کامل تومور.
پرتودرمانی: اگر جراحی ناقص باشد استفاده می شود.
شیمی درمانی: درمان پس از جراحی، به خصوص اگر جراحی امکان پذیر نباشد.
آستروسیتوم آناپلاستیک (درجه 3):
جراحی: برداشتن بیشتر تومور و به دنبال آن پرتودرمانی با یا بدون شیمی درمانی.
پرتودرمانی: معمولاً پس از جراحی با تموزولوماید ترکیب می شود.
شیمی درمانی: همراه با پرتودرمانی، با گزینه هایی مانند تموزولوماید، کارموستین، لوموستین، سیس پلاتین و پروکاربازین استفاده می شود.
گلیوبلاستوما (درجه 4):
جراحی: برداشتن قسمتهایی از تومور و به دنبال آن پرتودرمانی با یا بدون شیمیدرمانی.
پرتودرمانی: بعد از جراحی، اغلب با تموزولوماید.
شیمی درمانی: بعد از جراحی و در حین عود با داروهایی مانند کارموستین، لوموستین، سیس پلاتین و پروکاربازین انجام می شود.
درمان هدفمند: داروهایی مانند بواسیزوماب در ترکیب با شیمی درمانی سنتی زمانی که شیمی درمانی استاندارد بی اثر است استفاده می شود.
میزان پاسخ در درمان تومور مغزی آستروسیتوما
اثربخشی درمان تومور مغزی آستروسیتوما به چندین عامل مهم بستگی دارد:
درجه آستروسیتوم: بیماران مبتلا به آستروسیتوم درجه 1 معمولاً نتایج مطلوبی پس از جراحی دارند، در حالی که بیماران مبتلا به گلیوبلاستوما تهاجمی با چالشهای بیشتری با میانگین بقای حدود 30 هفته پس از برداشتن مواجه میشوند.
محل تومور: دسترسی به جراحی نقش مهمی در موفقیت درمان دارد. برداشتن تومورها در مکانهای سخت دشوارتر است و اگر به طور کامل حذف نشوند، بر میزان بقا تأثیر میگذارند. در چنین مواردی اثر رادیوتراپی و شیمی درمانی کاهش می یابد.
زمان تشخیص: تشخیص زودهنگام به ویژه برای تومورهای بدخیم مهم است، زیرا تشخیص تاخیری با کاهش شانس درمان موفقیت آمیز همراه است. برداشتن به موقع آستروسیتوما به طور قابل توجهی اثربخشی درمان های بعدی و نتایج کلی بیمار را بهبود می بخشد.
منابع:
mayoclinic.org
تومور آستروسیتوم چیست / درمان تومور مغزی آستروسیتوما اولین بار در.